Lees- en/of spelproblemen & dyslexie

Wist je dat? 

Ongeveer 10% van alle leerlingen in het basisonderwijs heeft leesproblemen. Bij 4% van alle kinderen zijn de problemen zo ernstig en hardnekkig dat er sprake is van dyslexie. Goede lees- en spellingsinstructies bieden en het adequaat begeleiden van leerlingen bij wie de lees-en spellingsontwikkeling moeizaam vordert, zijn belangrijke taken in het onderwijs. 

Goed lezen en spellen is belangrijk om te kunnen functioneren in onze geletterde maatschappij. De hele dag ben je bewust of onbewust bezig met lezen en schrijven. Soms gaat het over korte teksten, zoals het schrijven van een boodschappenlijstje, een sms'je,... Maar soms heb je ook te maken met lagere teksten zoals een opiniestuk, een verslag, de krant,... Er wordt in onze samenleving voortdurend beroep gedaan op je lees-en schrijfvaardigheid. Des te vervelender wanneer deze processen niet zo vanzelfsprekend verlopen .

Technisch lezen en spellen in een notendop: 

Onder technisch lezen - ofwel decoderen- verstaan we de vaardigheid om de geschreven vorm van een woord om te zetten naar de klankvorm van dat woord. Bij spellen - ofwel decoderen - gebeurt het omgekeerde: hierbij wordt de klankvorm omgeschreven naar schrift. De klanken die we binnen een taal  onderscheiden, noemen we fonemen. Letters (zoals 'm', 'k' en 'a') of lettercombinaties (zoals 'ee', 'oe' en 'ei') die deze klanken weergeven, noemen we grafemen. 

Technisch lezen    =     decoderen  =    letter-klankkoppeling

spellen                   =      coderen     =   klank - letterkoppeling

Bij de ontwikkeling van goede lees-en spellingvaardigheden staat twee aspecten centraal: inzicht in alfabetisch principe en automatisering.

1. Inzicht in alfabetisch principe

Het lees-en spellingproces begint met inzicht in het alfabetisch principe dat ten grondslag ligt aan onze geschreven taal. Dit betekent dat een leerling klanken kunt koppelen aan letters. Als een leerling dit inzicht niet heeft, moet hij woorden op basis van de volledig geschreven woordvorm (als een 'plaatje') onthouden. Dit lukt nog wel voor een beperkt aantal woorden, maar zodra hij meer en meer onbekende woorden tekenkomt, leidt deze werkwijze tot problemen. Zodra een leerling in staat is woorden letter voor letter te ontsleutelen, kan hij ook nieuwe of onbekende woorden lezen en spellen. 

2. Automatisering

Als een leerling de relatie tussen letters en klanken eenmaal doorziet, is de volgende stap automatisering. Dit betekent dat het koppelen van letters en klanken zo snel gaat, dat dit proces zonder bewuste aandacht van de lezer verloopt. Een snellen woordherkenning is van belang: hoe minder het aandacht het ontsleutelen vraagt, hoe meer aandacht de lezer kan hebben voor de betekenis van wat wordt gelezen. Herhaling is nodig om automatisering te bevorderen.

Hieronder wil ik graag enkele kwaliteitsproblemen weergeven ten opzichte van onze didactiek: 

• Er worden geen of te lage leerdoelen gesteld. 
• Er wordt gedacht dat de methode niet uitmaakt. Maar er is absoluut een groot verschil tussen methodes. 
• Er wordt onvoldoende leestijd ingeroosterd. (400' per week in het eerste leerjaar)
• Er zijn te weinig effectieve leeswerken (20).
• Er worden te weinig systematische en expliciete instructies gegeven. 
• Er wordt onvoldoende aandacht gegeven aan automatisering bij technisch lezen. 
• Er is een verkeerde kijk op zwakke lezers. 
• Er wordt aan ineffectieve differentiatie gedaan. 

Een deskundige leerkracht is bepalend. 

Om goed leesonderwijs te creëren is het belangrijk dat je als leerkracht ook deskundig bent en de belangrijkste informatie kent over de taalontwikkeling. Enkele eigenschappen van een deskundige leerkracht: 

• weet dat leesontwikkeling al begint voordat ze op school komen. 
• weet hoe het lezen/spellen zich ontwikkelt. 
• motiveert en stimuleert de leerlingen om zelfstandig te lezen en te schrijven. 
• stelt het lezen van de tekst centraal. 
• geeft duidelijk instructies.
• spendeert veel aandacht aan automatisatie. 
• brengt veel variatie in de instructie. 
• verwacht hoge prestaties van leerlingen. 
• observeert leerlingen en toetst hen. 
• kan differentiëren en geeft onderwijs op maat aan zwakke lezer/speller. 

Kenmerken van een goed lees-en spellingsonderwijs.

Werk doelgericht. 

Stel duidelijke doelstellingen op alvorens je een les lezen of spelling start. Bekijk zeker en vast de eindtermen, leerplandoelen,.. Om het niveau van de leerlingen te bepalen op vlak van leesonderwijs kan men altijd de G-screen en de lezersscan gebruiken. Deze documenten vindt u onderaan de pagina terug. 

Voorzie tijd voor lezen en spellen. 

Voorzie een goede instructie en feedback. 

Het is belangrijk om tijd te besteden aan een goede instructie. Het is belangrijk dat deze instructie stapsgewijs wordt aangeboden. Deze instructie bestaat uit: 

1. grafeem-foneemkoppeling
2. woordstructuren
3. spellingsregels

Vervolgens is het ook belangrijkom aandacht te besteden aan de interactie tussen de leerkracht en de leerling. We moeten tijdens het lezen en spellen corrigerende en sturende feedback meedelen aan de leerlingen. Door herhaalde feedback te geven kunnen we leerlingen ook bevestigen in hun veranderd gedrag.

Zorg voor een stimulerende omgeving. 

Aan de hand van het 'Huis van geletterdheid' kunnen we nagaan of we bezitten over een functioneel en effectieve leesomgeving. 

Indien u wilt terugkeren naar de startpagina, dan kan u op onderstaande knop drukken. 

Indien u graag wat meer informatie wilt omtrent 'Dyslexie en vreemde talen', dan kan u onderstaand document downloaden.